Franciszek Feliks Cajler
(1902-1940)
wojskowy, oficer i lekarz 9 psk
Urodził się 20 XI 1902 w Będzinie, jako syn Jana i Franciszki z Wąsików. Od 1916 r. w niedalekim Stanisławowie uczęszczał do gimnazjum klasycznego im. Romanowskiego. W związku z wojną polsko – bolszewicką przerwał w 1920 r. naukę i jako ochotnik-uczeń wstąpił w szeregi WP. W okresie 13 VII – 15 XII 1920 r. służył w miejscowym Baonie Wartowniczym. Następnie kontynuował naukę w gimnazjum, w którym to w 1923 r. zdał z wynikiem celującym egzamin maturalny.
W dniu 1 VIII 1923 został przyjęty do Centrum Wyszkolenia Sanitarnego w Warszawie i równocześnie Wydział Lekarski Uniwersytetu Warszawskiego. Podczas studiów praktyki zawodowe odbywał m.in. w 36 i 22 pp. W VIII 1930 r. ukończył CWSan. z 1 lokatą, otrzymał tytuł doktora nauk medycznych, został mianowany do stopnia ppor. i przydzielony na staż w CWSan.
W okresie 7-23 V 1931 r. ukończył w CIWF kurs informacyjny dla lekarzy. W dniu 9 VII 1931 r. został odkomenderowany do dyspozycji szefa sanitarnego KOP, zaś już w X 1931 został przydzielony do 9 psk w Grajewie od 1 III 1932 r. W międzyczasie (1 I 1932 r.) został awansowany do stopnia por. ze starsz. Po przybyciu do 9 psk został mianowany referentem wychowania fizycznego z równoczesnym pełnieniem obowiązków lekarza pułkowego.
Obok zwykłych obowiązków dużo czasu poświęcał na pracę w dziale wychowania fizycznego zarówno w pułku jak i wśród miejscowych organizacji społecznych. Sam również aktywnie uprawiał liczne dyscypliny sportu. Wielokrotnie zajmował czołowe miejsca w pułkowych zawodach oficerskich (pięciobój, szermierka), zaś w VIII 1933 r. zajął 6 miejsce podczas zawodów pięcioboju oficerskiego o mistrzostwo OK. Nr III w Grodnie. W 1933 pełnił także funkcję sekretarza pułkowego Koła Sportu Konnego.
Pogłębiał swoją wiedzę i sprawność fizyczną także na licznych kursach, jak np. kursie narciarskim w Zwardoniu (3-16 II 1933), czy też rocznym kursie instruktorów wychowania fizycznego w CIWF w Warszawie (17 IX 1933 – 16 VI 1934). Po ukończeniu tego ostatniego został przydzielony na praktykę do obozu letniego PW w Sierakowie.
Potwierdzeniem jego zdolności zawodowych oraz zaangażowania w prace na rzecz miejscowego społeczeństwa były coroczne opinie przełożonych. W roku 1933 d-ca PBK gen. Kmicic-Skrzyńskiego stwierdzał: Wyjątkowy wprost lekarz i oficer, który bez specjalnego pobudzania sam pracuje w dziale nie tylko lecznictwa ale i rozwoju fizycznego swego oddziału. Wykazuje bardzo dużo zainteresowania się życiem swego oddziału i z dużym poświęceniem się oddaje kierownictwu wych. fizycznego w pułku. Typ lekarza – dowódcy o dużej energii. Jestem z całym uznaniem dla niego i wysoko cenię jego ogólną wartość.”
Do 9 psk powrócił w dniu 31 VII 1934 r. i ponownie objął obowiązki lekarza pułku. Jednak już rozkazem Biura Personalnego MSWojsk. z dnia 1 X 1934 r. został przeniesiony do CIWF w Warszawie. Ostatecznie szeregi pułku opuścił w dniu 26 XI 1934 r., d-ca pułku żegnał go następującymi słowami: Por. lek. Cajler podczas 2-letniej służby w pułku, energją swoją, inicjatywą, zapałem i słusznem zrozumieniem swego zadania, jako pełnowartościowy lekarz wojskowy i oficer pułku, zyskał w pracy swojej uznanie przełożonych na wszystkich szczeblach, serdeczną sympatie kolegów i głębokie przywiązanie żołnierzy. (…) Żegnając go w imieniu służby dziękuję za tak piękne rezultaty już osiągnięte i życzę dalszego powodzenia.
Podczas dalszej swojej służby w Warszawie jego kariera wojskowa jak i zawodowa ulegała dalszemu rozwojowi. Jednym z efektów tego stanu rzeczy był m.in. awans na stopień kapitana ze starsz. 1 I 1935 r. Z kolei kilka lat później dyrektor CIWF dr Jerzy Nadolski we wniosku o przyznanie mu Srebrnego Krzyża Zasługi pisał w podobnym tonie: W CIWF wykazał się jako doskonały bardzo zaradny i sprytny organizator, przyczep wniósł do pracy tyle ambicji, zapału i ideowego stosunku do obowiązków, że przyczynił się w dużej mierze do postępu organizacyjnego uczelni. (…) Bardzo dużo i chętnie studiuje. Wyjeżdżał na studia zagraniczne. W krótkim czasie opanował język szwedzki niemiecki, zaś obecnie uczy się francuskiego i angielskiego.
W marcu 1939 r. pełnił obowiązki dowódcy kompanii kursu wojskowego w CIWF. Nie znamy dokładnie przebiegu jego szlaku bojowego w okresie kampanii wrześniowej 1939 r. W jej wyniku trafił do niewoli sowieckiej i znalazł się w obozie w Starobielsku, skąd wraz z innymi oficerami został w kwietniu 1940 r. wywieziony do Charkowa i tam zamordowany.
Awanse: ppor. – 1 III 1930 r., por. – 1 I 1932 r., kpt. – 1 I 1935 r.,
Odznaczenia: SKZ (1938), Medal 10-lecia (1929), Medal 3 Maja (1925).
Rodzina: brak
Wykorzystane materiały: CAW – Ap. I.481.C.60; Rozkazy 9 PSK 1932-1934; Dz. Pers. Nr 13/1930, 7/1931; Rocznik Oficerski 1932; Lista Starszeństwa Oficerów Zawodowych Korpusu Sanitarnego, Warszawa 1931; Lista Starszeństwa Oficerów Zawodowych Korpusu Sanitarnego, Warszawa 1934; „Przegląd Łomżyński” Nr 1 z 1.01.1933; Charków. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego, Warszawa 2003; R.Rybka, K.Stepan, Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935-1939, Kraków 2003; R.Rybka, K.Stepan, Rocznik oficerski 1939 r. Stan na dzień 23 marca 1939 r., Kraków 2006;