Wacława Potemkowska

(1898-1944)

nauczycielka j. polskiego w Gimnazjum im. M.Kopernika w Grajewie w latach 1925-1936

   Urodziła się 9 XII 1898 r. w Kapuścianach w powiecie Racławskim na Podolu. Była córką Ignacego (lekarza) i Augustyny z Krzyczkowskich. Po wczesnej śmierci ojca, rodzina przenosi się do miejscowości Winnica. Tutaj Wacława uczęszcza do gimnazjum a w 1918 r. zdaje maturę. Rozpoczyna studia na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Warszawskiego na kierunku Filologia polska i klasyczna. Utrzymuje się ucząc na kursach i udzielając korepetycji.

   W 1924 rozpoczyna pracę jako nauczycielka języka polskiego w Koedukacyjnym Gimnazjum Humanistycznym S w Sokółce koło Grodna. Jednak już po roku przenosi się do pracy w Grajewie. Pracując w Gimnazjum była opiekunką I Drużyny Harcerek i działała w Kole Przyjaciół Harcerstwa. Współpracowała również z gimnazjalnym kołem dramatycznym, z którym wystawiała szereg sztuk teatralnych. W okresie 1 XI 1931 – 1 VIII 1932 pełniła obowiązki dyrektora grajewskiego Gimnazjum.
   W 1936 r. została przeniesiona do Gimnazjum w Ostrowi Mazowieckiej, w którym uczy aż do 1939 r. Jej przyjazd wspominają byli uczniowie tego gimnazjum następująco: W 1936 roku przybyła do nas nowa polonistka, pani Wacława Potemkowska. Poprzedzała ją fama niezwykłości. Wiedzieliśmy, że młodzież gimnazjum w Grajewie, żegnając ją, udekorowała kwiatami cały wagon kolejowy.
   Równocześnie z pracą pedagogiczną W. Potemkowska zajmuje się twórczością literacką dla dzieci i młodzieży. Pisze krótkie opowiadania i czytanki, drukowane już od 1921 r. Sukces odnosi wydana w 1930 r. powieść "Wielki spór w piątej klasie", którą zadedykowała w następujący sposób: "Dziewczętom i Chłopcom, którzy w roku szkolnym 1928/29 chodzili do V klasy Gimnazjum im. Mikołaja Kopernika w Grajewie, opowieść tę, wśród pracy nad nimi i z myślą o nich rozpoczętą poświęca, - autorka”. Czytelnicy i krytycy życzliwie przyjmują też powieść "Czterolistna koniczyna" (wyd. 1932/33 rok). W 1931 r. - jako owoc wycieczki pisarki do Grecji - powstają opowiadania oraz powieść "Gaja", za którą Potemkowska otrzymuje I nagrodę w konkursie Rady Książki i Książnicy "Atlas" oraz zostaje laureatką PEN Klubu Polskiego. W 1939 r. ukazuje się powieść obyczajowa "Wielka Warszawa". Niestety na skutek wybuchu II wojny światowej, niemożliwy staje się druk kilku innych powieści i dramatów.
   Podczas okupacji, jako instruktor harcerski angażuje się w działalność konspiracyjną na terenie Warszawy, m.in. uczy młodzież na tajnych kompletach oraz publikuje wiersze o tematyce patriotycznej w prasie konspiracyjnej. Działa w szerach Armii Krajowej pod ps. „Malwa”. Zginęła 2 VIII 1944 r. jako sanitariuszka w trakcie powstania warszawskiego na skrzyżowaniu Nowogrodzkiej i Marszałkowskiej. Została pochowana na Powązkach w kwaterze 332 (w tym samym grobie leży jej matka i brat zm. w 1975 r.).
   Jako świetna polonistka umiała stworzyć wraz z uczniami, którzy „byli rozkochani w jej przedmiocie”, wspaniale przedstawienia. Potrafiła tak zasugerować uczniom temat, „że myśleli i czuli to, co ona”. Pobudzała uczniów do zbierania podań ludowych i informacji o gwarze okolic Grajewa. Za jej szlachetność i prawość charakteru była lubiana przez młodzież szkolną.