Kajetan Mościcki

(1855-1933)

właściciel majątku Ławsk

   Urodził się w 1855 r. w majątku Dołęgi w ziemi łomżyńskiej jako syn Apolinarego, właściciela ziemskiego i Elżbiety z Dąbrowskich. W 1872 roku uzyskał maturę w V klasycznym gimnazjum rządowym w Warszawie. Studiował na Wydziale Fizyko-Matematycznym Cesarskiego Uniwersytetu Warszawskiego, a następnie w Instytucie Inżynierii Komunikacyjnej w Petersburgu. Po uzyskaniu dyplomu odbył dobrowolna praktykę na Kolejach Południowo-Zachodnich w Rosji jako pomocnik maszynisty.
   W latach 1883-86 pracował przy budowie drogi żelaznej Dęblińsko-Dąbrowskiej, w latach 1886-89 był zastępcą dyrektora kolei Fabrycznej-Łódzkiej. W 1889 mianowany został naczelnym inżynierem Warszawy i Naczelnikiem Wydziału Budowlanego magistratu warszawskiego. Z jego inicjatywy i staraniom powstało w 1892 roku miejskie laboratorium do sprawdzania wytrzymałości i jakości materiałów budowlanych, wybudowana została miejska betoniarnia do wyrobu płyt chodnikowych oraz tartak miejski dostarczający kostki do wyrobu bruku drewnianego. Jako pierwszy zaproponował lokalizację parku przy Placu Ujazdowskim, co zrealizowano w latach 1893-96. Z racji zajmowanego stanowiska wyznaczył w Warszawie miejsce pod pomnik Adama Mickiewicza. Dzięki jego staraniom poszerzono ulicę Karową, zbudowano na jej przedłużeniu ślimak (1901). Mościcki podjął również inicjatywę oświetlenia stolicy elektrycznością oraz budowy elektrowni produkującej prąd również na potrzeby przemysłowe (1902). W okresie piastowania stanowiska naczelnego inżyniera zbudowano w Warszawie m.in. Warszawskie Hale Mirowskie (1897), zelektryfikowano tramwaje (1908), założono telefony (1908), przeprowadzono szereg nowych ulic, rozbudowano wodociągi i kanalizację oraz rozpoczęto budowę mostu im. Ks. Józefa Poniatowskiego (1905).
   Niezależnie od pracy zawodowej Kajetan Mościcki dużo publikował w „Przeglądzie Technicznym” m.in. artykuły: „Kilka słów o rozwiązywaniu równań stopni wyższych„ (1882), „O siłach poprzecznych powstających przy zginaniu belki” (1882) i in. Prowadził ponadto badania nad maszynami parowymi i elektrotechniką. Opracował, opatentował i opublikował w „Przeglądzie Technicznym”: „Maszyny dwutłokowe o przemiennym działaniu” (1886) i „Samodziałające komutatory centralne komunikacji telefonicznych i telegraficznych” (1882).
   W 1909 roku utracił wzrok i zamieszkał na stałe w Ławsku, gdzie zajmował się zarządzaniem i rozbudową majątku. Z pomocą zarządzającego majątkiem inżyniera Stanisława Smagi wybudował cukrownię i gorzelnię (1918-1920). Mościcki był aktywny społecznie w powiecie. Współzałożył m.in. w 1922 roku spółkę akcyjną Syndykat Rolniczy Szczuczyński, której celem był rozwój rolnictwa i przemysłu rolniczego. Jednocześnie nadal pozostawał aktywny naukowo. Pracował nad rozwiązaniem funkcji eliptycznych. Opublikował ponadto artykuł „Koła sprężyste” (1917).
   W celu upamiętnienia przedwcześnie zmarłej żony (5 XI 1900) sporządził w 1932 roku zapis pod nazwą „Fundusz imienia Janiny z Rychterów Mościckiej” „dla popierania postępu nauk w Polsce”, który obejmował papiery wartościowe i dwa domy w Warszawie o łącznej wartości 800.000 złotych i przeznaczony był na nagrody kolejno co roku, za prace z matematyki i astronomii, fizyki, chemii i biologii. Pierwszą nagrodę przyznano dopiero w 1939 roku wybitnemu matematykowi Stefanowi Banachowi.
   Kajetan Mościcki zmarł w Warszawie 19 X 1933 roku i pochowany został na Powązkach w kwaterze 7.
   Magistrat miasta Warszawy nadał jednej z ulic w obecnej dzielnicy Żoliborz imię Kajetana Mościckiego, która po wojnie została przemianowana na Słonecznikową, a później Sarmatów.
   Z małżeństwa z Janiną z Rychterów miał syna Bogdana Kajetana (1898-1966) i córkę Lucynę Janinę (1900- ).

Literatura:
- Polski Słownik Biograficzny, T. XXII, Warszawa 1977. Biogram autorstwa Józefa Piłatowicza i Stefana Świerzewskiego. (Tu data nominacji na stanowisko naczelnego inżyniera Warszawy 1888).
- Słownik Biograficzny Techników Polskich, T. 7, Warszawa 1996. (biogram K. Mościckiego autorstwa Bolesława Chwaścińskiego ).
- Polski Słownik Biograficzny Techników Polskich, T. 8, Warszawa 1997. (biogram Stanisława Smagi autorstwa Bolesława Chwaścińskiego).
- Odpis z grobu Apolinarego Mościckiego z cmentarza w Wąsoszu.
- Odpis z grobu rodzinnego Mościckich i Rychterów na warszawskich Powązkach.