Maria Emma Gajdzińska

(1879-1969)

lekarz szpitala miejskiego i założycielka grajewskiego Gimnazjum


   Urodzona w 1879 r. w Hlebowie (gubernia smoleńska), jako córka Onufrego Łady-Zabłockiego i Marii z Junosza-Piotrowskich. Oboje rodzice pochodzili z Witebszczyzny. Ojciec za udział w powstaniu styczniowym został zesłany na Syberię. Po odbyciu kary nie mógł wrócić do stron rodzinnych, ani uczestniczyć w dziedziczeniu majątku po rodzicach. Podobnie jak inni jego współtowarzysze z powstania postanowił zamieszkać blisko Smoleńska, odległego zaledwie o 100 km od Witebska.
   Był człowiekiem na owe czasy bardzo postępowym: uważał, że dziewczęta powinny kształcić się i w miarę zdolności zdobywać wyższe wykształcenie na równi z chłopcami. Bardzo chciał, żeby jego córki studiowały rolnictwo i prowadziły dalej, udoskonalały jego pracę. Dbał też bardzo o wychowanie fizyczne dzieci, zachęcał do ruchu na świeżym powietrzu, do kąpieli, konnej jazdy. Był dla dzieci swoich bardzo serdeczny i bliski i takim w pamięci córek pozostał.
   Naukę początkową otrzymała w domu rodzinnym, a następnie uczęszczała do gimnazjum w Smoleńsku. Ciężkim przeżyciem była dla Emy śmierć ojca pod koniec jej nauki gimnazjalnej.
   Po skończeniu gimnazjum chciała zostać lekarką. Próbowała dostać się na Akademię Medyczną w Petersburgu. Niestety próba ta zakończyła się niepowodzeniem. Nie rezygnowała jednak z dalszej nauki i zapisała się na kursy pedagogiczne, których słuchaczką była w latach 1898-1901
   Kolejne lata spędziła w Krakowie. Do Krakowa przyjechała, żeby studiować medycynę. Nie było to takie proste. Nie zaliczono jej tu ukończonego gimnazjum żeńskiego w Smoleńsku, egzaminów uzupełniających z matematyki i łaciny. Trzeba była zdawać egzamin maturalny ze wszystkich przedmiotów według programu, obowiązującego w zaborze austriackim. Uczęszczała na wykłady jako tzw. wolna słuchaczka i zachowała we wdzięcznej pamięci wielu profesorów medycyny U. J., ale Kraków postanowiła opuścić.
   W 1903 r. wyjechała do Zurichu. Opanowawszy język, po zdaniu wszystkich wymaganych egzaminów, została rzeczywistą słuchaczką Wydziału Lekarskiego miejscowego Uniwersytetu. Praca doktorska Emy napisana u prof. Bleurera była oceniana bardzo wysoko. Jako wybitna, była wydana i drukowana na koszt Uniwersytetu w 1908 r.
   Po ukończeniu medycyny i otrzymaniu doktoratu przyszedł czas powrotu do kraju, ściśle mówiąc od zaboru rosyjskiego. Aby uzyskać prawo wykonywania zawodu musiała zdać egzamin nostryfikacyjny. Egzamin ten zdała w roku 1909 w Kazaniu. W tymże 1909 r. została lekarzem w zakładzie dla nerwowo chorych, w miejscowości Pustelniki, blisko podwarszawskich Marek. W zakładzie tym pracowała do 1912 r., gdy przeniosła się do Szpitala dla nerwowo i umysłowo chorych w Drewnicy pod Warszawą.
   W 1913 r. wyjechała do Smoleńska, gdzie postanowiła powtórzyć, utrwalić i pogłębić swoją wiedzę medyczną. Pracowała w szpitalu miejscowym /na Pokrowce/. Zaczęła od okulistyki. Pasjonowała ją precyzyjna chirurgia oka. Po okulistyce przeszła na chirurgię. Przydało się jej to w niedługim czasie, gdy 1914 r. wybuchła pierwsza wojna światowa. Niezwłocznie zgłosiła się do pracy, gdy Związek Ziemstw /organizacja społeczna/ organizował transport rannych z frontu do szpitali na tyłach. Została lekarzem w pociągu sanitarnym.
   Po pierwszej wojnie światowej w r. 1919 zamieszkała w Grajewie. Wyszła za mąż i oboje z mężem, dr Antonim Gajdzińskim brali czynny udział w pracy społecznej. założyła w Grajewie prywatne, koedukacyjne, 3-klasowe gimnazjum niższe. Była lekarzem chorób wewnętrznych w szpitalu miejskim. W 1925 była członkiem Izby Lekarskiej Warszawsko - Białostockiej.
   W 1928 r. przenieśli się oboje do Zawiercia, by pracować jako lekarze rejonowi PKP. On w Sosnowcu, ona w Zawierciu. Ale w rok później od 1929 r. zostaje lekarzem Ubezpieczalni Społecznej w Zawierciu. Obie te prace łączyła do późnego wieku, kiedy już dawno przekroczyła próg emerytalny.
   Zmarła 30.IV.1968 r. w Sosnowcu.

Biogram powstał m.in w oparciu o wspomnienia Zofii Zawodzińskiej – Biernackiej, "Doktór Maria Gajdzińska w kronice rodzinnej" zamieszczone w „Echach przeszłości” nr 1/2012, Grajewo.