Tadeusz Grabowski

(1886-1940)

dowódca 9 psk w latach 1927-1931, ofiara Zbrodni Katyńskiej


   Pułkownik dyplomowany Tadeusz Grabowski dowódca pułku w latach 1927-1931 Tadeusz Grabowski urodził się 17 maja 1886 roku w Krakowie, jako syn Władysława i Julii z domu Wrońskiej. Uczęszczał do niższego gimnazjum w Krakowie, a następnie do Wyższej Szkoły Przemysłowej, gdzie zdał egzamin maturalny. Po maturze dostał się na Wydział Architektoniczny Politechniki Lwowskiej, gdzie zdobył tytuł inżyniera. Swoje wykształcenie uzupełnił później jeszcze o Technische Hochschule w Dreźnie. Od września 1908 roku do sierpnia 1909 roku piastował stanowisko asystenta przy Katedrze Projektowania w Szkole Przemysłowej w Krakowie. Następnie pracował w Budownictwie Miejskim Magistratu Kraków, a od 1910 roku w firmie budowlanej Kazimierza Hrobania w Krakowie. Lata 1913-1914 upłynęły mu na praca na stanowisku samodzielnego kierownika budów.

   Po wybuchu I wojny światowej w sierpniu 1914 roku jako szeregowy wstąpił do 3 szwadronu późniejszego 2 Pułku Legionów Polskich. Po nominacji w końcu września na stopień chorążego został wysłany na front karpacki. Jego wzorowa, oddana służba premiuje szeregiem pochwał i awansami . Dnia 9 listopada 1915 roku Tadeusz Grabowski został lekko ranny w prawą rękę podczas bitwy pod Kostjuchnówką. Po wyleczeniu kontuzji powrócił w szeregi macierzystego pułku, w którym to w okresie czerwiec 1916 – maj 1917 roku pełnił funkcję adiutanta pułku. W międzyczasie w 1917 roku ukończył również trzy miesięczny wojenny kurs dla oficerów sztabowych w Warszawie. Okres kwiecień - sierpień 1917 roku to służba na stanowisku dowódcy szwadronu uzupełniającego 2 Pułku Legionów, skąd trafił następnie do Dowództwa Polskiego Korpusu Posiłkowego. W październiku 1917 roku przeniesiono go na etat oficera Sztabu Generalnego. Po likwidacji pułku w lutym 1918 roku został internowany w obozie Marmarosz-Sziget, gdzie przebywał do końca maja tego roku. Z dniem 1 czerwca 1918 roku po przymusowym wcielony do armii austriackiej skierowano go na front włoski .
   Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości Tadeusz Grabowski wstąpił ochotniczo w dniu 1 listopada 1918 roku do Wojska Polskiego, do Oddziału Budownictwa Wojskowego w Krakowie. Po przydzieleniu w początkach grudnia 1918 roku do Sztabu gen. Rozwadowskiego brał udział w obronie Lwowa. Jego oddziałem macierzystym był 2 Pułk Szwoleżerów, a on sam pełnił kolejno służbę w sztabach gen. Rozwadowskiego, Sikorskiego, Jędrzejewskiego i Żeligowskiego m.in. w okresie bitwy warszawskiej. W styczniu 1919 roku stosownym rozkazem zatwierdzono mu stopień rotmistrza Sztabu Generalnego ze starszeństwem z 1 marca 1918 roku, zaś w czerwcu 1920 roku został zweryfikowany w stopniu podpułkownika Sztabu Generalnego ze starszeństwem 1 czerwca 1919 roku.
   Służba Tadeusza Grabowskiego pełniona podczas wojny polsko-sowieckiej została doceniona i uhonorowana szeregiem pochwał oraz nadaniem mu Orderu Wojskowego Virtuti Militari V klasy i czterokrotnie Krzyża Walecznych.
   Po zakończeniu wojny polsko-bolszewickiej w marcu 1921 roku przydzielony został do Sztabu Generalnego na stanowisko szefa Oddziału V, a następnie od końca kwietnia do Biura Likwidacyjnego Naczelnego Dowództwa. W okresie 1 listopad 1921 – 1 październik 1922 roku był słuchaczem pierwszego kursu doszkolenia Wyższej Szkoły Wojennej. Ówczesny ppłk Tadeusz Grabowski ukończył kurs z oceną dobrą i zasłużył na następująca opinię: Wybitny, indywidualność bogata, energiczny z dużą inicjatywą. Charakter mocny, ale łagodny, duża siła woli i stanowczy. Bardzo inteligentny, logiczny i konsekwentny. Umysł analityczno – syntetyczny. Taktycznie i fachowo bardzo dobrze wyszkolony. Bardzo dobry organizator i administrator. Bardzo pracowity.
   W okresie październik 1922 – październik 1925 roku służył w Inspektoracie Armii Nr II gen. Żeligowskiego. Przez kolejne dwa lata (od 23 października 1925 roku do 29 września 1927 roku) zajmował stanowisko zastępcy dowódcy w 4 Pułku Strzelców Konnych. W międzyczasie w 1926 roku ukończył kurs dowódców pułku w Centrum Wyszkolenia Kawalerii w Grudziądzu.
   W dniu 29 listopada 1927 roku został mianowany dowódcą 9 Pułku Strzelców Konnych, którą to funkcję objął z początkiem 1928 roku, po awansie na pułkownika dyplomowanego ze starszeństwem 1 stycznia 1928 roku.
    Pod dowództwem płk. Grabowskiego, pomimo różnorodnych przeciwności i trudnej sytuacji ogólnej w kraju, pułk robił ciągłe postępy w wyszkoleniu, wychowaniu i organizacji. Uznaniem jego zasług na polu organizacyjnym i szkoleniowym w 9 Pułku Strzelców Konnych było przyznanie mu w 1928 roku Złotego Krzyża Zasługi, zaś w 1930 roku Krzyża Oficerskiego Orderu Odrodzenia Polski za zasługi na polu organizacji, wyszkolenia, wychowania i administracji armii. 
   Podsumowaniem jego wysiłków i pracy na stanowisku dowódcy 9 Pułku Strzelców Konnych były wielokrotne pochwały udzielane mu przez przełożonych, a szczególnie pochwała gen. Kmicic - Skrzyńskiego na zakończenie służby w szeregach pułku, zamieszczona w Rozkazie Ogólnym Brygady Kawalerii „Białystok” Nr 8 z dnia 20 sierpnia 1931 roku, w której czytamy: Pułkownik Grabowski blisko 4 lata dowodził swoim 9 psk i na tem stanowisku położył niepomierne zasługi. Obejmując w XI.1927 roku dowództwo pułku, otrzymał oddział biedny, słabo zorganizowany, bez marki i znaczenia, jednym słowem słaby pod każdym względem. Niespożytą energją, wielką pracą i trudem położył solidne fundamenty pod gmach – wartości Pułku i doprowadził do tego, że dziś z 9 psk cała kawalerja liczy się jako z jednym z najlepszych pułków. Nie było zdaje się dziedziny życia pułkowego, nie było zdaje się zakamarka jak w urządzeniach pułku, tak i duszach Jego podkomendnych, do których płk. Grabowski nie zajrzał, Swoim sercem nie ogrzał i złe nie poprawił, a nowych wartości nie stworzył. Wszędzie widać było Jego ojcowską rękę, wszędzie Jego troskę i pracę oraz starania. Wyróżniający się taktem, dobrym humorem, był i jest zawsze dobrym kolegą i dobrym obywatelem Rzeczypospolitej.
   Zastrzeżeń nie budziły również jego stosunki z lokalnymi władzami i społeczeństwem miasta Grajewa, z którym czuł się bezpośrednio związany poprzez fakt stacjonowania dowodzonego przez niego oddziału w tym mieście. Pułk pod jego dowództwem brał czynny udział w życiu miasta. Świadczą o tym m.in. liczne depesze dziękczynne przesyłane na jego ręce przez lokalne władze, czy to za pomoc w akcji pożarniczej, czy też za pomoc w organizacji święta Przysposobienia Wojskowego i Wychowania Fizycznego. Z jego to inicjatywy powstało w pułku między innymi Koło Polskiego Białego Krzyża, Koło Rodziny Wojskowej, jak również postawiono dom dla podoficerów i ich rodzin. Również jego żona Stanisława z domu Koskowska popierała działania męża i starała się w nich aktywnie uczestniczyć, m.in. była matką chrzestną sztandaru grajewskiego oddziału „Strzelca”, fundowanego w 1929 roku przez Radę Miejską, jak również przewodniczącą Koła Rodziny Wojskowej w 9 Pułku Strzelców Konnych.
   Na stanowisku dowódcy 9 Pułku Strzelców Konnych płk Tadeusz Grabowski pozostawał do 15 sierpnia 1931 roku, gdy został przeniesiony na stanowisko szefa Biura Ogólno - Administracyjnego Ministerstwa Spraw Wojskowych. W listopadzie 1935 roku mianowano go oficerem do zleceń Ministra Spraw Wojskowych. Następnie w październiku 1937 roku został szefem biura planowania, które to stanowisko zajmował aż do września 1939 roku.
   W okresie służby w ministerstwie odznaczono go także Złotym Krzyżem Zasługi. Bardzo wysoko było oceniane również jego wyszkolenie i doświadczenie bojowe.
   Płk Tadeusz Grabowski był niewątpliwie człowiekiem wykształconym, o czym świadczyły ukończone przez niego studia i kurs Wyższej Szkoły Wojennej. Jego szczególnym zamiłowaniem były różnorodne sporty, m.in. wioślarstwo, narciarstwo, kolarstwo, łyżwiarstwo i automobilizm. Był on również oficerem inteligentnym i sprytnym, o dużej inicjatywie i energii, ambitnym, taktownym, stanowczym i o dużych zdolnościach wychowawczych. Swojem zaś towarzyskim i wesołem i serdecznie wylewnem usposobieniem b. dodatnio wpływał na otoczenie. Gen. Władysław Jędrzejewski stwierdzał, iż był on: […] człowiekiem, na którym w każdej chwili i pod każdym względem można polegać. Jego charakter uwidaczniał się szczególnie w służbie administracyjnej i wychowawczej, w której to wykazywał wręcz ojcowski stosunek do podwładnych.
   Nieznane są dokładne losy płk dypl. Tadeusza Grabowskiego w okresie kampanii jesiennej 1939 roku. Wiadomo jedynie, że dostał się do niewoli sowieckiej i był więźniem obozu w Starobielsku. Został zamordowany w kwietniu 1940 roku w Charkowie.