Jerzy Wiśniewski

(1928-1983)

absolwent Gimnazjum w Grajewie, historyk, autor opracowań poświęconych Ziemi Grajewskiej

  Ur. 1 stycznia 1928 r. w Kołakach Kościelnych jako jedno z pięciorga dzieci Tomasza i Zofii z Maciunasów. Jego ojciec był nauczycielem. Rodzina Wiśniewskich wywodziła się z drobnej szlachty augustowskiej. Matka natomiast była Litwinką. W latach 1939-1941 rodzina Wiśniewskich mieszkała w Łomży. Tam Jerzy Wiśniewski rozpoczął naukę w tzw. "Ćwiczeniówce” przy ul. Stacha Konwy. Podczas okupacji niemieckiej ukrywał się przed wywózką na przymusowe prace rolne. Został członkiem Armii Krajowej. Jednocześnie uczęszczał na tajne nauczanie w zakresie szkoły średniej. Po śmierci ojca jego położenie materialne było bardzo złe. Już wówczas zaczął pisać dziennik, w którym prezentował zainteresowanie badaniami historycznymi. Przeglądał m.in. akta kościelne. Z powodu braku papieru notatki sporządzał na znalezionych skrawkach kartek.

   Po II wojnie światowej uczył się w gimnazjum w Grajewie. Ukończył je 1946 r. W latach 1946-1951 na Uniwersytecie Poznańskim studiował historię. Jednocześnie uczęszczał wówczas na zajęcia z zakresu slawistyki i językoznawstwa. Ukończył też kurs dla pracowników archiwalnych w Jarocinie. Od 1949 r. pracował jako asystent w Katedrze Żeglugi i Polityki Morskiej Uniwersytetu Poznańskiego. Od września 1949 r. był też praktykantem w Wojewódzkim Archiwum Państwowym w Poznaniu. Po ukończeniu studiów od 1951 do końca 1952 r. pracował jako asystent w Wojewódzkim Archiwum Państwowym w Olsztynie. Od stycznia 1953 r. był starszym asystentem w Zakładzie Historii Pomorza Instytutu Historii Polskiej Akademii Nauk. Potem awansował na stanowisko adiunkta.
   Dnia 22 września 1960 r. uzyskał tytuł doktora nauk humanistycznych na Wydziale Filozoficzno-Historycznym Uniwersytetu Adama Mickiewicza. Stało się to na podstawie rozprawy „Rozwój społeczno-gospodarczy Szczecina w latach 1713-1805”. W 1965 r. uzyskał habilitację za rozprawę „Dzieje osadnictwa w powiecie sejneńskim od XV do XIX w.”. Odtąd posiadał status samodzielnego pracownika naukowego. Od 1966 r. pracował w Instytucie Historii PAN w Poznaniu. Od października 1974 r. był zastępcą kierownika, a następnie kierownikiem Pracowni Historyczno-Geograficznej Polski Środkowej Instytutu Historii PAN w Krakowie. Pełnił też funkcję redaktora wspomnianego Słownika. Uchwałą Rady Państwa z 4 kwietnia 1974 r. został mianowany profesorem nadzwyczajnym. Zastąpił też prof. K. Buczka na stanowisku kierownika Zakładu Słownika Historyczno-Geograficznego Instytutu Historii PAN w Krakowie.
   Prof. Jerzy Wiśniewski jest autorem ponad 200 publikacji. Przedmiot jego prac badawczych stanowiła historia Pomorza Zachodniego oraz Mazowsza północno-wschodniego, Podlasia i ziem jaćwieskich. Działał jako członek Komisji Historycznej Oddziału PAN w Krakowie, Białostockiego Towarzystwa Naukowego, Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, członek honorowy Towarzystwa Słowiańsko-Bałtyckiego w Lund (Szwecja). Był też konsultantem historycznym Instytutu Slawistycznego Uniwersytetu w Lund, a także członkiem komitetów redakcyjnych Polskiego Słownika biograficznego, Acta-Baltico Slavica, „Lustracji dóbr królewskich XVI-XVIII w.”, „Studiów i materiałów do dziejów Wielkopolski”, „Biblioteki Słupskiej”, Zapisków Koszalińskich”. Działał też jako konsultant „Katalogu zabytków sztuki w Polsce” i członek Rady Narodowej Instytutu Geografii Historycznej Kościoła w Polsce przy Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Jeździł na delegacje zagraniczne. W 1962 r. przeprowadził kwerendy w archiwach Wilna, Grodna, mińska, Kijowa i Moskwy. Na zaproszenie prof. O. Falka dwukrotnie prowadził wykłady w Instytucie Slawistycznym Uniwersytetu w Lund. Przyjeżdżał również w okolice Łomży.
   Miał duży wkład w poznawanie historii Grajewa i okolic. Czynnie uczestniczył w pracach nad „Studiami i materiałami do dziejów powiatu grajewskiego” (Warszawa 1975). W opracowaniu tym znalazły się dwa rozdziały autorstwa Jerzego Wiśniewskiego: Dzieje osadnictwa w powiecie grajewskim do połowy XVI wieku oraz Podkanclerzy Stanisław Antoni Szczuka, a geneza, rozrost i rozpad dóbr szczuczyńskich. W 1982 r. za pomoc i pracę dla ziemi łomżyńskiej został uhonorowany odznaką „Za Zasługi dla województwa łomżyńskiego”. Zmarł 30 października 1983 r. Podczas pogrzebu na jego mogiłę rzucono garść ziemi łomżyńskiej.