Szczegóły

Poprawiono: poniedziałek, 12 października 2015, 22:15

Tomasz

Odsłony: 6477

Obóz jeniecki w Boguszach

   W okresie okupacji niemieckiej na terenie pow. grajewskiego istniało kilka obozów, z których największym był obóz w Boguszach. Powstał on jako obóz jeńców sowieckich na polach w pobliżu tej miejscowości po ataku Niemiec na Związek Sowiecki w czerwcu 1941 r. Pierwotnie jako oflag 56 i stalag 373 i zajmował powierzchnię 50 ha. Żołnierze Armii Czerwonej, którzy do niego trafili, przetrzymywani byli pod gołym niebem w wykopanych przez siebie dołach, a później ziemiankach. Wkrótce zgromadzono w nim kilkadziesiąt tysięcy jeńców. Wśród jeńców spotykało się także Polaków, którzy w wyniku poboru w latach 1939-1941 znaleźli się w szeregach Armii Czerwonej. Polacy na ogół po interwencji rodzin byli z obozu zwalniani, choć czasem trwało to dość długo.

   Ze względu na bardzo ciężkie warunki (głód, choroby zakaźne) przetrzymywane osoby, pozbawione opieki lekarskiej umierały w zastraszającym tempie. Tych, którzy przetrwali, czekała śmierć w masowych egzekucjach urządzanych przez władze obozu w lesie „Kosówka”. Według niektórych szacunków zginęło tam około 23 tys. jeńców. Obóz jeńców sowieckich został zlikwidowany w marcu 1942 r. pozostałych przy życiu jeńców (ok. 4000) wywieziono na terytorium Prus Wschodnich.
   Teren obozu nie pozostawał jednak długo pusty. Już jesienią 1942 r. na jego terytorium umieszczono kilka tysięcy osób wyznania mojżeszowego z likwidowanych gett. Po krótkim czasie ludność tę wywieziono transportami kolejowymi do obozu w Treblince.
   Przez pewien czas na przełomie 1943 i 1944 r. w obozie w Boguszach przetrzymywano także ok. 7-10 tysięcy jeńców włoskich. Choć nie byli oni narażeni na masowe egzekucje, to jednak złe warunki bytowe były przyczyną wysokiej śmiertelności wśród nich. Jesienią 1944 r. większość jeńców włoskich wywieziono na zachód.
   Ich miejsce zajęli Polacy, wysiedleni z wsi na terenie powiatu, gdy ponownie stał się on terenem przyfrontowym. Po krótkim pobycie w obozie przetrzymywane w nim osoby były wywożone następnie na roboty przymusowe w głąb III Rzeszy. Obóz w Boguszach ostatecznej likwidacji uległ w styczniu 1945 r.
Oddziały 50 Armii Radzieckiej wkroczyły do Grajewa 23 stycznia 1945 r., co definitywnie zakończyło niemiecką okupację. Nim to jednak nastąpiło, jeszcze 20 stycznia 1945 r., Niemcy urządzili masakrę miejscowej ludności, w lesie Kosówka rozstrzelali całe rodziny z małymi dziećmi, zamordowano około 120 osób. Ciała mieszkańców powiatu rozstrzelanych w masowych egzekucjach w lesie „Kosówka” i rejonie Starych Prostek ekshumowano w marcu 1945 r. i pochowano w mogile zbiorowej na grajewskim cmentarzu.

Źródła:
- J. Kowalczyk, W. Monkiewicz, Zbrodnie hitlerowskie (1939 i 1941-1945), [w:] „Studia i materiały do dziejów powiatu grajewskiego”, t. II, Warszawa 1974.
- Waldemar Monkiewicz, Kronika terroru hitlerowskiego w Grajewie i okolicy w okresie wojny i okupacji hitlerowskiej 1939, 1941-1944, [w:] "Z przeszłości Grajewa i okolic", Grajewo 1988.
- W. Monkiewicz, Za drutami obozów w regionie północno - wschodnim, Białystok 1994.
- Z. Lietz, Obozy jenieckie w Prusach Wschodnich 1939-1945, Warszawa 1982, s. 104-106.

• Poprzedni artykuł