Fabryka Taśm Gumowych Hepnera
Pierwszym z zakładów przemysłowych powstałych w Grajewie była bez wątpienia Fabryka Taśm Gumowych Wolfa Lejby Hepnera. Powstała w 1882 roku jako grajewska fabryka taśm gumowych “Pokrojski et co.”, a dopiero w 1897 przeszła w wyłączne posiadanie Wolfa Lejby Hepnera. Zakład był zlokalizowany przy ul. Rajgrodzkiej 43 (ob. Kopernika).
W roku 1910 siedziba Zarządu mieściła się w Warszawie na ul. Nalewki 28. Dawała ona pracę ok. 60-70 robotnikom (w 1911 r – 100 robotników) i wyposażona była w 13 warsztatów tkackich, 32 maszyny dziewiarskie, 3 maszyny do obróbki gumy, wykańczalnię i napęd parowej lokomobili o mocy 8 KM. Produkowano w niej wówczas taśmy i sznurki gumowe, wstążki i podwiązki.
W związku ze śmiercią właściciela Wolfa Lejby Hepenra w 1920 r. należała do jego spadkobierców (Spadkobiercami byli: żona Hinda vel Genia z Kahanów, syn Joszka vel Józef Hepner, córka Szloma vel Sally Hepner, córka Ida Hepner z mężem Izraelem vel Izydorem Horensztejn). W.L.Hepner zastrzegł jednak w testamencie, by firma prowadzona była nadal pod nie zmienioną nazwą tj. “Grajewska Gumowo-Taśmowa Manufaktura Wolf L. Hepner”. Początkowo akt notarialny przewidywał jedynie 5-letnią kontynuację działalności, jednak w związku z utrzymującą się dobrą koniunkturą okres ten wydłużono i fabryka egzystowało w tej formie aż do wybuchu II w.św. Właściciele starali się również inwestować w zakład np. w sierpniu 1921 r. odkupiono od Banku dla Handlu i Przemysłu 17 morg 120 prętów ziemi przyległych bez-pośrednio do fabryki. Co najmniej od 1937 r. aż do wojny w fabryce funkcjonował telefon Nr 27.
W 1926 r. fabryka zatrudniała 100 robotników przy 46 warsztatach tkackich. Produkowała taśmy do szelek i podwiązek oraz gotowe szelki. Posiadała biuro sprzedaży w Warszawie przy ul. Orlej 15, gdzie mieszkał również jeden ze spadkobierców Joszka vel Józef Hepner. W latach 30-tych pracowało w niej już ok. 150 osobom.
O wielkości zakładu bezpośrednio przed II wojną światową przynajmniej pośrednio może świadczyć wykaz wy-wiezionych przez Niemców w 1944 r. maszyn i urządzeń z tej fabryki. Na liście tej znajdują się m.in.: lokomobila parowa 12 atm., prądnica “Siemensa” 27 kW, motory elektryczne o mocy 17, 8, 7 i 3 kW, mechaniczne krosna tkackie: szelkowe o 756 czółenkach - 23 szt., podwiązkowe o 862 czółenkach - 22 szt. i do taśm gorsetowych o 8 czółenkach - 2 szt., apretura 4-bębnowa parowa, kompletna farbiarnia, poza tym cały szereg drobniejszych urządzeń, półfabrykatów i surowca a w tym: 16 maszyn do szycia elektrycznych i 12 nożnych i 82 tys. różnego rodzaju szpul drewnianych.
Wykorzystane materiały:
- Archiwum Państwowe w Suwałkach. Oddział w Ełku. Notariusz z Grajewa Dziekoński, sygn. 140/7, 140/8
- Korneluk E.: Społeczeństwo i gospodarka Grajewa w latach 1864-1914. [w] “Miasta północno-wschodniej części Polski”, Białystok 1982,
- Księga adresowa dla przemysłu, handlu i finansów. Warszawa 1937;
- Spis abonentów sieci telefonicznych państwo-wych i koncesjonowanych w Polsce (z wyjątkiem m.st. Warszawy). Warszawa 1939
- Księga adresowa przemysłu, handlu i finansów. Warszawa 1926, 1926/27, 1928, 1929, 1930, 1937,
- Przemysł fabryczny w Królestwie Polskim za lata: 1905, 1906, 1909, 1910, 1911;